یلدا؛ مفهومی از عشق و دوستی برای دیار قومس

ارتباط فردا: به پایان آذرماه نزدیک می‌شویم و یلدا در پیش است؛ یلدایی که تنها چند لحظه بیشتر از سایر شب‌های سال است، اما به‌عنوان یک نقطه عطف، امکان تجدید پیوندهای فرهنگی و اساطیری ما ایرانیان را فراهم می‌آورد. یلدا برای ما به‌عنوان یک مفهوم فرهنگی و اجتماعی اصیلِ هویتی دارای اهمیت است

مفهومی که ریشه در تاریخ دارد و یادآور همه خوبی‌ها و نیکی‌های نسل‌های پیشین است. این شب فرصتی برای مهر و عطوفت و انتقال دوباره روابط انسانی است. آنچه در مفهوم فلسفی یلدا نهفته است؛ مفهومی از عشق و دوستی است که می‌تواند لحظات شیرینی را برای انسان‌ها خلق کند.

یلدا، شب سحرآمیز و دل‌انگیز، سرآغاز زمستانی است که در دلش گرما و محبت را به همراه دارد. این شب، نه‌فقط تنها بلندترین شب سال است، بلکه گنجینه‌ای از رویدادهای فرهنگی و رمز و رازهای تاریخی ما ایرانیان را در خود جای‌داده است. یلدا، روحی از زندگی و امید را در دل تاریکی شب زنده نگه می‌دارد و یادآور پیروزی نور بر ظلمت است. در این شب که ستاره‌ها بر آسمان می‌درخشند و زمین در خواب عمیق زمستانی فرو می‌رود، ما دور یکدیگر جمع می‌شویم. صدای خنده و مهربانی‌ها در فضا جریان دارد و دل‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند.

سفره‌ای زیبا

چیدمان سفره‌ی یلدا مردم استان سمنان مشابه دیگر نقاط کشورمان با هندوانه سرخ و انار پر از دانه‌های روشن، نمادی از زندگی و سرزندگی است. رنگ قرمز انار، یادآور عشق و دوستی و سبزی هندوانه، نماد امید و شادابی میان سختی‌های زندگی است. مردم، از نسل‌های گذشته، در این شب فرخنده قصه‌های کهن تعریف می‌کنند، حکایت از جوانمردی‌ها و عشق‌های همیشه جاوید. قصه‌هایی که به ما یادآور می‌شوند که چگونه نور و روشنایی همواره بر تاریکی غلبه می‌کند، حتی در سردترین و بهترین شب‌ها.

دل‌ها در این شب، با داستان‌های قدیمی، بار دیگر جوان می‌شوند و یادآوری می‌کنند که عشق و انسانیت همواره نمایانگر زندگی و شادابی است. اما یلدا چه ویژگی‌هایی دارد؟ به چه شکلی است و چرا تاکنون گرامی داشته می‌شود؟ شب یلدا که به‌عنوان شب چله نیز شناخته می‌شود، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان است و در بلندترین شب سال برگزار می‌شود. این مراسم به‌طور سنتی در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و برخی دیگر از کشورها جشن گرفته می‌شود.

در این جشن، فلسفه‌ها و معانی مختلفی وجود دارد که هر یک نمایانگر رابطه انسان‌ها با طبیعت و محیط پیرامونشان است. به‌واقع، اصلی‌ترین فلسفه این رویداد فرهنگی جهانی، نماد پیروزی نور بر تاریکی به شمار می‌آید.

فلسفه یلدا

یلدا بیانگر طولانی‌ترین شب سال نیز است. با گذر از این شب، روزها از فردا طولانی‌تر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند. این تغییر خود به‌عنوان نمادی از پیروزی روشنی و نور بر تاریکی و ظلمت طبیعی به‌حساب می‌آید. در بسیاری از فرهنگ‌ها، ازجمله در ایران باستان، نور به‌عنوان نماد زندگی و خیر و نیکی تلقی می‌شود، درحالی‌که تاریکی نمایانگر مرگ، ناامیدی و تهدیدات است. ازاین‌رو، یلدا به‌عنوان جشنی از امید و نوید بازگشت خورشید و روشنایی به شمار می‌آید و ما را به یاد آینده‌ای روشن‌تر و بهتر می‌اندازد.

در شب یلدا، ایرانیان با برگزاری مراسم خاصی به جشن و شادی می‌پردازند. خواندن اشعار حافظ در این شب نه‌تنها به ایجاد لحظاتی معنوی کمک می‌کند، بلکه ایرانیان را بافرهنگ و ادبیات غنی خود پیوند می‌زند. علاوه بر این، میوه‌ها و غذاهای ویژه‌ای که در این شب مصرف می‌شوند، مانند هندوانه، انار و خرما، نمادهایی از باروری، سلامتی و خوشبختی به شمار می‌آیند و این سنت‌ها به حفظ فرهنگ ایرانی یاری می‌رسانند. از منظر روانشناسی، شب یلدا به‌نوعی نماد گذر از سختی‌ها به دوران امید و روشنی است.

در بسیاری از روایت‌ها و فلسفه‌های زندگی، شب‌های تاریک و سرد به دشواری‌های زندگی انسان‌ها تشبیه می‌شوند، درحالی‌که روزهای روشن و بلند نشان‌دهنده‌ی آغاز دوباره و امید به تغییرات مثبت هستند. جشن شب یلدا به مردم یادآوری می‌کند که حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان به روشنایی و روزهای شاداب‌تر امیدوار بود.

رسوم ایرانی

مردم استان سمنان البته در این شب آئین مشابهی با دیگر استان‌های کشورمان دارند با قدری تفاوت برای مثال در سنگسر آئین یلدا بران (هدیه در نخستین سال عروسی) برای تازه عروسان صفایی دیگر دارد و خوراکی‌های سمنانی‌ها و دامغانی‌ها و شاهرودی‌ها که با محصولات بومی و محلی مانند کدو، بادمجان و بادام و… تزئین می‌شود، رنگ و بوی ویژه ای به این جشن می‌دهد.

فلسفه شب یلدا به شکلی نشان‌دهنده‌ی وفاداری به سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی ایران‌زمین است. ایرانیان همواره به پاسداشت میراث فرهنگی خود اهتمام ورزیده‌اند و شب یلدا یکی از بارزترین نمادهای این تعهد است. یلدا همانند درخشش خورشید در تاریکی می‌ماند؛ نویدبخش روزهای روشن و بلندتر.

با سپری شدن این شب، گویی طلوع یک زندگی جدید آغاز می‌گردد، زندگی‌ای که در آن محبت و دوستی می‌تواند بر تمامی تضادها و مشکلات فائق آید. در این شب زیبا، در دل تاریکی، ما بازمی‌یابیم که چراغ امید و نور عشق هرگز خاموش نخواهد شد.

یلدا، زیباترین نماد پیوند ما با یکدیگر و جستجوی همیشگی برای روشنی و زندگی است؛ شب یلدا، یادآور این است که حتی در زمانی که جهان به خواب‌رفته، قلب‌هایمان می‌توانند همچنان به تپش ادامه دهند و دوستی‌ها برافروخته‌تر از همیشه باشند.

هانی رستگاران؛ پژوهشگر فرهنگ‌عامه و میراث فرهنگی