قصه این زن قرن نوزدهمی همچنان جذاب است

ارتباط فردا: علاقه‌مندان هنرهای نمایشی، شخصیت «نورا» را می‌شناسند. حتی اگر نام او را به یاد نیاورند، قطعا عنوان نمایشنامه «خانه عروسک» یا «عروسک‌خانه» را در ذهن دارند. نمایشنامه‌ای نوشته هنریک ایبسن، نویسنده شهیر نروژ که از زمان نگارشش در قرن نوزدهم تا به امروز همچنان مورد توجه کارگردانان در سراسر جهان و البته در ایران ماست.

نمایشنامه «خانه عروسک» داستان زندگی زنی است به نام «نورا» و همسرش به نام «هلمر». در معرفی این نمایشنامه آمده که ایبسن در این اثر برای نخستین بار، دورویی و تزویرِ ازدواجِ افرادی از طبقه متوسط در عصر ویکتوریا را بر روی صحنه به تصویر کشید. این نمایشنامه، داستان جدایی نورا هلمر از زندگی بدون ماجرا و بی‌دغدغه سابق خود را روایت می‌کند. نورا که تمام زندگی خود را تحت سلطه پدر و همسرش، توروالد، گذرانده است، پایه و اساس تمامی باورهای خود را پس از به چالش کشیده شدن ازدواجش به زیر سوال می‌برد. نورا با قرض گرفتن پول از طریق جعل امضای پدرش به ایتالیا می‌رود تا جان همسر بیمار خود را نجات دهد. او از همان زمان مجبور می‌شود به دنبال راه‌هایی برای پس دادن بدهی خود باشد و با قواعد پیچیده دنیای پیرامون آشنا شود. در این بین رابطه او و همسرش به چالش کشیده می‌شود و نورا دیگر یک زن بی‌تجربه نیست که شوهرش او را همچون عروسکی مطیع ببیند. او طغیان می‌کند و تصمیم به ترک خانه می‌گیرد ولی کوروسوی امیدی بر جای می‌گذارد که شاید روزی بازگردد.

در این میان، نویسنده‌ای به نام لوکاس نیث نمایشنامه «خانه عروسک: قسمت دوم» را به نگارش در آورده است. این نمایشنامه داستان زندگی زوج نمایشنامه «خانه عروسک» را بعد از ۱۵ سال روایت می‌کند.

نمایشنامه «خانه عروسک» تاکنون با کارگردانی هنرمندان گوناگونی در ایران روی صحنه رفته است. در چند وقت اخیر نیز چند اجرا بر اساس داستان «نورا» اما با دو نمایشنامه متفاوت، در تئاترهای تهران اجرا شده و همین موضوع انگیزه‌ای شد تا نگاهی به این اجراها داشته باشیم.

این روزها محسن علیخانی، کارگردانی که برای تماشاگران دهه ۷۰ و ۸۰ جزو کارگردانان خلاق تئاتر به شمار می‌آید، بعد از حدود ۱۰ سال دوری از صحنه، نمایش «خانه عروسک: قسمت دوم» را روی صحنه برده است. این نمایشنامه با حضور تعدادی از هنرجوان جوان تئاتر هر شب در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر اجرا می‌شود.

علیخانی نمایش خود را بر اساس ترجمه حسن علیشیری اجرا می‌کند و مدیریت این پروژه بر عهده آرش فلاحت پیشه، دیگر بازیگر، کارگردان و مدرس تئاتر است. بازیگران این اجرا (به ترتیب ورود به صحنه) نگار تخت‌کش‌ها، پردیس ‌جلالی، حمیده رجب‌زاده، سارا ‌علاقمند، محمود باقری، سجاد حسینی هستند.

این اثر نمایشی هر شب ساعت ۱۸ و پانزده دقیقه روی صحنه می‌رود.

به تازگی نیز آشا محرابی اجرایی دیگر از همین نمایشنامه را با ترجمه و کارگردانی خودش در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برد. نمایش او با بازی ) ساقی ‌زینتی، مه ‌لقا ‌باقری، ایوب ‌آقاخانی و سارینا ‌کیان اجرا شد.

اما میکاییل شهرستانی دیگر کارگردانی است که این روزها دست به کار اجرای نمایش «خانه عروسک» است. او که سال‌هاست نمایش‌هایی را با هنرجویان جوان خود اجرا می‌کند، از روز ۵ دی ماه این نمایشنامه را با تعدادی از آنان در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه برده است.

نمایشنامه «خانه عروسک» به قلم مترجمان متعددی در ایران ترجمه شده است. منوچهر انور، بهزاد قادری، مهدی فروغ و … به عنوان دو مترجم نام آشنای تئاتر آن را به فارسی برگردانده‌اند. مترجمان دیگری همچون سپیده مرویان، میرمجید عمرانی، نازنین طاد نژاد و … نیز این نمایشنامه مهم را ترجمه کرده‌اند.

«خانه عروسک» دستمایه تعدادی از فیلمسازان مشهور جهان نیز قرار گرفته و اقتباس‌های سینمایی متعددی از آن ساخته شده است.

داریوش مهرجویی، فیلمساز شناخته شده کشورمان که در ساخت بیشتر آثار خود همواره به ادبیات توجه جدی داشته و اغلب فیلم‌های خود را با اقتباس از آثار مهم جهان و ایران ساخته، نسخه سینمایی خانه عروسک را ا عنوان فیلم «سارا» ساخته است. فیلمی که جزو آثار موفق مهرجویی و نیز آثار قابل تامل سینمای ایران به شمار می‌رود.

نیکی کریمی، امین تارخ، خسرو شکیبایی سه بازیگر اصلی این فیلم هستند که همچنان برای تماشاگران دهه ۷۰ خاطره‌انگیز است.

از آنجاکه هنوز حقوق زنان در بسیاری از جوامع به عنوان موضوعی مهم تلقی می‌شود، هم نمایشنامه «خانه عروسک» و هم دنباله آن «خانه عروسک: قسمت دوم» همچنان قابلیت اجرا دارند و سرنوشت «نورا» هنوز علاقه‌مندان خود را دارد.  

نورا زنی جوان و زیباست و قدری هم اهل ولخرجی و همسرش «هلمر» برعکس مردی است که اصول خاص خود را دارد و زن جوان خود را همچون پرنده ای کوچک می بیند که باید در خدمت خانواده باشد. این مرد به تازگی در شغل خودش ترفیع گرفته و خوشنود است اما طی ماجراهایی مشخص می شود که نورا، همسر او سالها پیش برای حل یکی از مشکلات شوهرش، از کسی نزول کرده و به ناچار امضای پدر خود را جعل کرده است. به نظر می رسد این زوج بابت موفقیت مرد قصه باید روزگار خوش تری در پیش داشته باشند، این سرآغاز ماجراهایی است که در نهایت طغیان نورا را در پی دارد و او خانه را ترک می کند اما این امید کمرنگ را به همسرش می‌دهد که شاید روزی نزد او و فرزندانش بازگردد.

انتهای پیام