حمایت از زنان قربانی ترور در حقوق بین‌الملل
به گزارش همشهری آنلاین، دکتر رضا موسی‌زاده، عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه: از نظر حقوق بین‌الملل، هدف قرار دادن غیرنظامیان به ویژه زنان وکودکان مغایر اصول حقوق مخاصمات مسلحانه و اصول بنیادین حقوق بشر است و مرتکبین آن‌ها با اعمال صلاحیت محاکم خاص بین‌المللی و همچنین اعمال صلاحیت جهانی توسط محاکم داخلی بایستی مورد بازخواست و محاکمه قرار گیرند. حقوق بشر بزه دیده محور، توجه خاصی به حقوق نقض شده زنان قربانی دارد . این شاخه از حقوق بر پایه اصل هم ترازی حقوق بزه‌دیده و متهم (بزهکار) در چارچوب دادرسی عادلانه دربرگیرنده ملاک‌ها و هنجارهایی است که گروه‌های خاص بزه‌دیده‌گان مانند زنان را مورد حمایت ویژه قرار می‌دهد.
جنسیت یکی از عوامل مهم آسیب‌پذیری بیشتر زنان است . زنان به دلیل ویژگی ها و خصوصیات خاص زیست شناختی ، روانشناختی و اجتماعی می‌توانند اهداف مناسبی برای تروریست‌ها باشند و بیش از سایرین در معرض بزه‌دیدگی قرار بگیرند.
بر اساس تعریف مجمع عمومی سازمان ملل متحد در «اعلامیه رفع خشونت علیه زنان» : «هر گونه رفتار خشن وابسته به جنسیت که موجب آسیب یا با احتمال آسیب جسمی، جنسی یا روانی مضر ث یا رنج زنان همراه باشد، خشونت علیه زنان می باشد.» بنابراین، کلیه فشارهایی که در طی عملیات تروریستی بر زنان تحمیل می‌گردد، خلاف ضوابط حقوقی است.
کنوانسیون‌های ضدتروریسم و اعلامیه‌ها، قطعنامه‌ها و معاهدات حقوق‌بشری از دولت‌ها می‌خواهند با فراهم‌آوردن سازوکار مناسب و کارآمد، تروریست‌ها را مجازات کنند. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین معضلات در ارتباط با تروریسمْ حمایت از زنانی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم قربانی تروریسم بوده‌اند.
به‌گزارش کمیساریای عالی پناهندگان، در جریان خشونت‌های تروریستیْ حقوق اولیه زنان توسط تروریست‌ها پایمال می‌گردد. قتل، تهدید به قتل، اضطراب ناشی از آن، احساس ترس دائمی، افسردگی و اختلالات روحی تنها بخشی از آسیب‌های ناشی از خشونت‌های تروریستی است.
با عنایت به گزارش‌های کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در مورد تخلف از مقررات بشردوستانه، زنانِ قربانی ترور مصداق بارز نقض حقوق قراردادی و عرفی بشردوستانه می‌باشند. آن‌ها از اشخاص تحت حمایتِ معاهدات چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ و پروتکل ضمیمه به آن به‌شمار می‌آیند. همچنین، اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به‌صراحت در ماده ۷ خود انواع خشونت علیه زنان را جنایت علیه بشریت می‌داند.
به گزارش شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، گروه‌های تروریستی بوکوحرام ، داعش، النصره و تحریرالشام به‌دفعات مرتکب این جنایات شده‌اند.
حقوق بین‌الملل به‌طرق گوناگون از زنان قربانی تروریسم حمایت می‌کند. حقوق بشر و حقوق بشردوستانه مهم‌ترین سازوکارهای حمایت از زنان قربانی تروریسم محسوب می‌شود. این حمایت شامل حق بیان، حق حافظه جمعی و تأمین خدمات روانی و اجتماعی برای بازماندگان است.
حمایت‌های حقوق بین‌الملل :
حقوق بشر و حقوق بشردوستانه
حقوق بین‌الملل به‌ویژه در اسناد بین‌المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق‌های بین‌المللی، حقوق زنان را به‌عنوان حقوق بنیادین و غیرقابل‌انتقال شناسایی می‌کند.
زنان قربانی تروریسم تحت حمایت معاهدات چهارگانه ژنو و پروتکل‌های مرتبط قرار دارند که به‌طور خاص به حفاظت از غیرنظامیان و حقوق آنان در زمان جنگ و درگیری‌های مسلحانه می‌پردازد.
حق بیان و حق حافظه جمعی
زنان قربانی تروریسم حق دارند که روایت خود را بیان کنند و در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با تروریسم و امنیت مشارکت داشته باشند.
این حق به آن‌ها امکان می‌دهد تا در احقاق حقوق خود و دیگر قربانیان نقش فعالی ایفا کنند.
خدمات روانی و اجتماعی
تأمین خدمات روانی و اجتماعی برای زنان قربانی تروریسم از جمله اقداماتی است که باید توسط دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی انجام شود.
این خدمات شامل مشاوره، درمان و حمایت‌های اجتماعی برای کمک به بازماندگان در فرآیند بهبودی و بازگشت به زندگی عادی است.
تعهدات بین‌المللی دولت‌ها
دولت‌ها موظفند با همکاری یکدیگر، حقوق زنان قربانی تروریسم را تأمین کنند و از نقض این حقوق جلوگیری نمایند.
این تعهدات شامل ایجاد سازوکارهای مؤثر برای حمایت از قربانیان و مجازات عاملان تروریسم است.
آموزش و آگاهی‌بخشی
آموزش حقوق بشر و آگاهی‌بخشی در مورد حقوق زنان قربانی تروریسم می‌تواند به کاهش آثار منفی تروریسم بر جامعه و به‌ویژه بر زنان و دختران کمک کند.
رسانه‌ها نیز نقش مهمی در انعکاس مشکلات و چالش‌های زنان قربانی تروریسم دارند و باید به این موضوعات توجه بیشتری داشته باشند.
حمایت‌های قانونی و قضایی
زنان قربانی تروریسم باید به سیستم‌های قضایی دسترسی داشته باشند تا بتوانند از حقوق خود دفاع کنند و عدالت را طلب کنند.
ایجاد سازوکارهای قانونی برای پیگیری و مجازات عاملان تروریسم، به‌ویژه در مواردی که زنان هدف قرار می‌گیرند، ضروری است.
حمایت‌های اقتصادی
تأمین حمایت‌های اقتصادی برای زنان قربانی تروریسم، ازجمله کمک‌های مالی و برنامه‌های توانمندسازی اقتصادی، می‌تواند به بازسازی زندگی آن‌ها کمک کند.
این حمایت‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که به زنان امکان استقلال مالی و بازگشت به جامعه را بدهند.
همکاری‌های بین‌المللی
همکاری‌های بین‌المللی در زمینه تبادل اطلاعات و بهترین شیوه‌ها برای حمایت از زنان قربانی تروریسم می‌تواند به بهبود وضعیت آن‌ها کمک کند.
سازمان‌های بین‌المللی و غیردولتی باید در این زمینه فعال باشند و به دولت‌ها در اجرای تعهدات خود یاری رسانند.
پیشگیری از تروریسم
برنامه‌های پیشگیرانه که به کاهش ریشه‌های تروریسم می‌پردازند، می‌توانند به کاهش آسیب‌پذیری زنان کمک کنند.
این برنامه‌ها باید شامل آموزش و توانمندسازی زنان و دختران در جوامع آسیب‌پذیر باشد تا آن‌ها بتوانند در برابر تهدیدات تروریستی مقاوم‌تر شوند.
چالش‌ها و موانع:
نقض حقوق بشر
علیرغم وجود معاهدات و قطعنامه‌ها، نقض حقوق زنان در نتیجه تروریسم و اقدامات ضدتروریستی همچنان ادامه دارد.
خشونت‌های جنسی، قاچاق و بهره‌کشی از زنان در شرایط جنگ و بحران، به‌ویژه توسط گروه‌های تروریستی، به‌طور فزاینده‌ای مشاهده می‌شود.
عدم اجرای مؤثر
بسیاری از دولت‌ها به‌دلیل عدم توانایی یا عدم تمایل به اجرای تعهدات بین‌المللی خود، نتوانسته‌اند حمایت‌های لازم را از زنان قربانی تروریسم فراهم کنند.
ساختارهای اجتماعی و اقتصادی آسیب‌دیده، به‌ویژه در مناطق درگیر جنگ، مانع از تحقق حقوق زنان می‌شود.
آموزش و آگاهی
افزایش آگاهی عمومی و آموزش در مورد حقوق زنان و تأثیرات تروریسم بر آن‌ها می‌تواند به تقویت حمایت از زنان قربانی کمک کند.
برنامه‌های آموزشی برای نیروهای امنیتی و قضایی در مورد حقوق بشر و حقوق زنان ضروری است تا از نقض حقوق آن‌ها جلوگیری شود.
حمایت روانی و اجتماعی
ارائه خدمات روانشناختی و اجتماعی به زنان قربانی تروریسم می‌تواند به بهبود وضعیت آن‌ها و بازگشت به زندگی عادی کمک کند.
ایجاد شبکه‌های حمایتی و مراکز مشاوره برای زنان آسیب‌دیده از تروریسم می‌تواند نقش مهمی در فرآیند بهبودی ایفا کند.
مشارکت زنان در فرایندهای صلح
مشارکت زنان در مذاکرات صلح و فرآیندهای تصمیم‌گیری می‌تواند به تضمین حقوق آن‌ها و ایجاد راه‌حل‌های پایدار برای بحرآن‌ها کمک کند.
قطعنامه 1325 شورای امنیت سازمان ملل در مورد زنان، صلح و امنیت بر اهمیت مشارکت زنان در فرآیندهای صلح تأکید دارد.
توسعه سیاست‌های ملی
دولت‌ها باید سیاست‌های ملی را برای حمایت از زنان قربانی تروریسم تدوین و اجرا کنند.
این سیاست‌ها باید شامل اقدامات پیشگیرانه، حمایت‌های قانونی و خدمات اجتماعی باشد تا به بهبود وضعیت زنان آسیب‌دیده کمک کند.
نظارت و ارزیابی
ایجاد سازوکارهای نظارتی برای ارزیابی اجرای تعهدات بین‌المللی و ملی در زمینه حمایت از زنان قربانی تروریسم ضروری است.
این نظارت می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و بهبود فرآیندها کمک کند و اطمینان حاصل کند که حقوق زنان به‌طور مؤثر حمایت می‌شود.
همکاری‌های بین‌المللی
همکاری میان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای تبادل تجربیات و بهترین شیوه‌ها در حمایت از زنان قربانی تروریسم می‌تواند به تقویت اقدامات مؤثر کمک کند.
ایجاد پلتفرم‌های بین‌المللی برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و منابع در زمینه حمایت از زنان می‌تواند به بهبود وضعیت آن‌ها کمک کند.
توسعه ظرفیت‌های محلی
تقویت ظرفیت‌های محلی و سازمان‌های غیردولتی برای ارائه خدمات به زنان قربانی تروریسم می‌تواند به ایجاد راه‌حل‌های پایدار و مؤثر کمک کند.
آموزش و توانمندسازی این سازمان‌ها در زمینه حقوق بشر و حمایت از زنان ضروری است.
توجه به نیازهای خاص
در برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌ها باید به نیازهای خاص زنان قربانی تروریسم توجه شود، به‌ویژه در زمینه‌های بهداشت، آموزش و اشتغال.
ارائه خدمات متناسب با نیازهای فرهنگی و اجتماعی زنان می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند.
توسعه پژوهش و داده‌برداری
انجام پژوهش‌های علمی و جمع‌آوری داده‌های دقیق در مورد وضعیت زنان قربانی تروریسم می‌تواند به شناسایی چالش‌ها و نیازهای آن‌ها کمک کند.
نتیجه گیری:
زنان به عنوان افراد انسانی بسیار آسیب پذیر همواره در معرض تعرض بوده و تمامیت جسمی و روحی آن‌ها بواسطه جنگها و یا اعمال تروریستی در معرض خطر بوده است. علیرغم صراحت قواعد حقوق بین‌الملل در زمینه حمایت از زنان ، عملکرد دولت‌ها و دیگر موجودیت ها با رعایت این قواعد و مقررات فاصله چشمگیری دارد.
منبع :همشهری آنلاین
