بازی جدید بازار ارز

به‌ گزارش همشهری آنلاین، قیمت ارز در ایران همواره چالش‌برانگیز بوده است. در طول چند سال گذشته افزایش شکاف نرخ ارز نیمایی با بازار آزاد ضربات زیادی به صادرات وارد و حجم عرضه ارز را در بازار داخلی محدود کرد. این موضوع در عین حال به نفع واردکننده‌ها تمام ‌ و منجر شد رانت زیادی بین عده‌ای خاص توزیع شود.

عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد روز گذشته در همین باره گفت: قیمت‌گذاری دستوری در بازارها ازجمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته‌بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به ‌بار نمی‌آورد. او افزود: براساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه‌ خود در این سال‌ها می‌گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیرواقعی، اگر هم در کوتاه‌مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست؛ بلکه با از بین بردن ذخایر ارزی، امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.

تاسیس بازار ارز توافقی

به‌ دنبال چالش‌های بزرگی که قیمت ارز نیمایی برای اقتصاد به ‌وجود آورده بود، دولت تصمیم گرفت تا نظام مبادلات ارزی را توافقی کند تا قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا تعیین شود.

بر همین اساس از دیروز سامانه ارز تجاری که معاملات در آن به‌صورت توافقی انجام می‌شود، آغاز به‌ کار کرد و قرار است از اول بهمن‌ماه نیز شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی، صنایع فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی، ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به ‌صورت توافقی عرضه کنن؛ بنابراین از اول بهمن‌ماه دیگر سامانه معاملاتی نیمایی در کار نخواهد بود.

پیش از این در مرحله نخست، سوم آذرماه امسال معاملات برخی صنایع مانند صنایع سیمان، کاشی، سرامیک، روانکارها در این سامانه آغاز شده و قرار است از اول بهمن ‌ماه مبادلات همه صنایع در این سامانه انجام شود.

تاکنون ۲۲بانک به سامانه معاملات ارز تجاری متصل شده و ۱۹بانک نیز تاکنون اقدام به ثبت سفارش و معامله کرده‌اند.

در نخستین روز مبادلات قیمت هر دلار آمریکا ۵۹ هزارو ۶۴۷ تومان کشف شد. بانک مرکزی در این باره گفت: با توجه به عرضه و تقاضاهای ثبت شده، از مجموع معادل ۷۶ میلیون دلار عرضه شده، معادل ۳۹.۵ میلیون دلار عرضه منجر به معامله شد که معادل دلاری میانگین موزون نرخ معاملات انجام شده حدود ۵۹۶.۴۷۸ ریال کشف قیمت شد.

محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی نیز دراین‌باره گفت: قیمت در سامانه ارز تجاری می‌تواند در دامنه ۳درصد حرکت رو به بالا یا رو به پایین داشته باشد و محدودیتی برای آن وجود ندارد؛ این یک استاندارد معاملاتی است که در معاملات بین‌المللی وجود دارد.

او افزود: هدف سیاستگذار این است که دامنه نوسان، گسترده و حد نوسان در یک دایره منطقی نگه داشته شود؛ چراکه در غیر این صورت بازار دچار بی‌ثباتی خواهد شد. وقتی بازار متعادل خواهد بود که حد نوسان آن منطقی باشد؛ یعنی نوسانات روزانه وجود داشته باشد که در همه بازارها می‌تواند اتفاق بیفتد.

موافقان چه می گویند؟

حسن معتمدی، کارشناس پولی بانکی: حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز اقدامی صحیح است، زیرا می‌تواند به تولیدات صادرات‌محور کمک کند؛ این سیستم، همچنین در بخش واردات نیز منجر به محدودیت مصرف و اولویت‌بندی براساس نیازهای بازار می‌شود که در زمینه مبارزه با قاچاق، این سیاست حتی می‌تواند نقش مثبتی ایفا کند. اقتصاددانان و فعالان اقتصادی، در موارد متعددی توصیه به حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز کرده‌اند. طی دهه‌های گذشته نیز چندین بار تلاش شده است این سیاست اجرا شود؛ برای مثال، در دهه۷۰ و مشخصا در سال۶۸ و دهه۷۰ اقداماتی در این راستا انجام شد، اما به دلایل مختلف این تلاش‌ها به نتیجه نرسیدند. نهایتا در سال۱۳۸۰ شاهد یک دوره موفق تک‌نرخی شدن ارز بودیم که نتایج مثبتی به همراه داشت.

حمیدرضا جیهانی، کارشناس بازارهای مالی: انتقال معاملات نیما به بازار توافقی ارز در شرایط کنونی که به آغاز سال نو میلادی نزدیک می‌شویم و تقاضا برای تسویه ارزی بالا می‌رود، باعث افزایش عرضه ارز و مدیریت بازار خواهد شد. خوشبختانه راه‌اندازی سامانه ارز تجاری، مورد وثوق تمام تجار نیز قرار گرفته و ثبات نسبی نیز بر بازارهای مالی حاکم شده است. هم‌اکنون با سیاست‌های مؤثر بانک مرکزی شرایط برای تحقق ارز تک‌نرخی و کم‌رنگ کردن نقش بازار غیررسمی ارز به ‌عنوان لنگر اسمی تورم فراهم شده است. البته باید توجه داشت که در شرایط تحریمی، حرکت به سمت ارز تک‌نرخی باید به‌تدریج و با ملاحظه سبد معیشتی مردم صورت بگیرد.

مخالفان چه می گویند؟

محمدرضا منجذب کارشناس اقتصادی: تلاطم‌های بین‌المللی، جنگ‌های منطقه‌ای، شرایط سوریه، سرکار آمدن ترامپ، موقعیت اوکراین، به اتمام رسیدن دوره برجام و … همگی موجب می‌شوند کمی با احتیاط بیشتری دست به سیاست‌های جدید بزنیم. مضاف بر اینکه نرخ ارز ترجیحی را به نرخ آزاد نزدیک می‌کنیم که تورمی بر کالاهای تحت حمایت آن تحمیل می‌کند. ضمنا فراموش نشود شرایط بین‌المللی و داخلی کنونی قابل قیاس و تطابق به دهه قبل از تحریم‌ها یا دهه۸۰ نیست. هم‌اکنون اقتصاد ایران دوره‌ای با تورم‌های بالا را تجربه می‌کند. چنانچه فشار حداکثری ترامپی احیا گردد، موج تورمی شدیدتری تجربه خواهد شد. آن‌وقت سیاست تک‌نرخی شدن در معرض شکست قرار خواهد گرفت. نباید باعجله دنبال سیاست‌هایی برویم که اعتبار اجتماعی سیاستگذار را دچار خدشه بیشتری کند.

حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: از ابتدای سال نرخ ارز نیما از ۴۰هزار تومان به ۵۴هزار تومان افزایش یافته و حالا می‌خواهید این نرخ را به ۶۲هزار تومان برسانید؟

صمصمامی همچنین با مطرح کردن سؤالی از وزیر اقتصاد اعلام کرد، آیا می‌خواهید با گران کردن ارز و ایجاد تورم، بورس را سبز کنید؟