نقش انجمن‌های علمی پزشکی در ارتقای سلامت جامعه
ابراهیم نوری گوشکی عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران در یادداشتی نوشت: اغلب افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها در فضای جامعه مدنی به عنوان عواملی برای تغییرات اجتماعی فعالیت می‌کنند. آنها اهداف جمعی را دنبال می‌کنند و در فعالیت‌های مختلف با اهمیت عمومی از طریق ابزارهای مختلف، مانند افزایش آگاهی شهروندان از مسائل سیاسی و اجتماعی و تلاش برای تأثیرگذاری بر تصمیم گیری‌های سیاسی شرکت می‌کنند. این کار را برای کمک به جوامع به منظور غلبه بر چالش‌های خاص و بهبود وضعیت اعضای خود انجام می‌دهند.
در دنیایی که علل اصلی بیماری، عوامل محیطی و اجتماعی ناشی از شرایط زندگی است و دسترسی به خدمات بهداشتی به برنامه‌های اقتصادی و سیاسی بستگی دارد، می‌توان ادعا کرد که مشارکت متخصصان سلامت در امور عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی افزود: در واقع، پزشکان و انجمن‌های علمی گروه پزشکی در سراسر جهان اغلب درگیر مسائل اجتماعی و اخلاقی گسترده‌ای هستند که به سلامت عمومی و فردی مربوط می‌شود. پزشکان اغلب در برنامه‌های اجتماعی مرتبط با ارتقای سلامت جامعه مشارکت دارند. برخی به سازمان‌های غیردولتی (NGO) که مدافع حقوق بشر هستند می‌پیوندند. نقش پزشکان به عنوان حامیان سلامت با این تفکر مطابقت دارد که مسئولیت اجتماعی جز لاینفک نقش پزشک است. بر اساس این دیدگاه، علاوه بر بیمارانی که به صورت فردی به دنبال مراقبت و توجه پزشک هستند، محله، جامعه و مردم کشور در اصل بیماران یک پزشک هستند. نه تنها پزشکان تمایل دارند که خودشان در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت داشته باشند، بلکه عموماً از سازمان‌های پزشکی نیز انتظار دارند و از این نوع اقدامات حمایت می‌کنند.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران اظهار داشت: نقش عمومی که پزشکان بر عهده می‌گیرند را می‌توان در واقع یک «قرارداد اجتماعی» بین حرفه پزشکی و جامعه تلقی کرد که مسئولیت اخلاقی پزشکان را در قبال جامعه در معنای وسیع‌تر حرفه‌ای بودن برجسته می‌کند، همان چیزی که فراتر از تمرکز صرف بر کار بالینی است. یک چنین فعالیت‌هایی توسط پزشکان فرصتی است برای برقراری ارتباط انسانی بین آنها و بیمارانشان تلقی می‌شود.
نوری گوشکی ادامه داد: نقش اخلاق، عمیقاً در قلب اخلاق پزشکی نهفته است، همانطور که نه تنها در قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی بلکه در آموزش و تربیت متخصصان سلامت سوگند نامه پزشکان بیان شده است. پزشکان پتانسیل رهبری را دارند که فراتر از محدودیت مؤسسات پزشکی است. دیدگاه کارکرد گرایان تالکوت پارسونز، موقعیت محوری حرفه پزشکی در سیستم اجتماعی است. به عقیده پارسونز، اهمیت حرفه‌ها، با تأکید ویژه بر حرفه پزشکی، نه چندان از ویژگی‌های ذاتی آنها، بلکه از چارچوب نهادی متمایز آنها ناشی می‌شود. این رویکرد شبیه تصور دورکیم از حرفه‌ها به عنوان یک نیروی مثبت است که دارای پتانسیل یکپارچه سازی و کمک به همبستگی و نظم اجتماعی در جامعه مدرن پیچیده و پراکنده است و در نتیجه تصویری خیرخواهانه از حرفه پزشکی ارائه می‌دهد.
وی بیان کرد: از این منظر می‌توان انتظار داشت که انجمن‌های پزشکی نیز در فعالیت‌های عمومی به نفع همگانی مشارکت دارند و با فعالیت‌هایی مانند وکالت، احقاق حقوق و تأمین اجتماعی در ایجاد جوامع سالم‌تر، ایمن‌تر و شکوفاتر نقش داشته باشند.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران اذعان کرد: انجمن‌های علمی گروه پزشکی در سراسر جهان، آگاهی شهروندان را در مورد مسائل بهداشتی افزایش می‌دهند و سعی می‌کنند بر تصمیم گیری‌های سیاسی در مورد موضوعات مختلف، از تفاوت‌های بهداشتی و عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت گرفته تا حق زندانیان برای درمان‌های به موقع پزشکی، تأثیر بگذارند. با این حال، از منظر نظری، این سوال که چرا انجمن‌های پزشکی چنین وظایفی را انتخاب می‌کنند، جالب است و به دور از سادگی است. وقتی به این فعالیت به عنوان تظاهر مستقیم خواسته اعضای خود نگاه می‌کنیم، باید احتیاط کنیم. به نظر می‌رسد که ادبیات جامعه شناسی پزشکی تمایل دارد بین اهداف و انگیزه در سطح فردی و سطح سازمانی تمایز قائل شود. برای مثال، کوبورن اشاره می‌کند که در حالی که مشارکت داوطلبانه و اجتماعی تک تک متخصصان پزشکی در مطالعات به رسمیت شناخته می‌شود، اقدامات این حرفه به عنوان یک نهاد سازمان یافته اغلب با بدبینی تلقی می‌شود، زیرا تمایل دارد به دنبال منافع پیش پا افتاده تر باشد.
وی خاطر نشان کرد: بلکمر استدلال مشابهی را بیان می‌کند که حرفه پزشکی بر تعهدات پزشک در قبال هر بیمار متمرکز است، در حالی که تقریباً هیچ توجهی به پزشکی سازمان یافته از نظر نوع دوستی و داوطلبانه داده نشده است. به عبارت دیگر، اقدامات پزشکی سازمان یافته عموماً از منظری سودمندتر از چشم اندازی که مربوط به یک پزشک است، نگریسته می‌شود.
نوری گوشکی افزود: محققان اغلب استدلال می‌کنند که حرفه‌ها به طور کلی و حرفه پزشکی به طور خاص، به درستی شهرت خود را به عنوان نهادهایی که بر اساس منافع شخصی هدایت می‌شوند، به دست آورده‌اند و به دنبال پاداش‌های اقتصادی و موقعیت برای خود هستند. با در نظر گرفتن تئوری بسته شدن، خود تنظیمی به عنوان انحصار بازارها با استفاده از قوانین حمایتی تلقی می‌شد که اعتبار و امتیازات انحصاری حرفه را با توجه کمی به منافع عمومی فراهم می‌کرد. فریدسون استدلال می‌کند که قدرت حرفه‌ای از انحصار حرفه‌ای بر دانش ناشی می‌شود. به نوبه خود، این خودمختاری خود تنظیمی و کنترل منابع را امکان پذیر می‌کند.
وی گفت: مسلماً مخالفت قاطع بسیاری از انجمن‌های پزشکی در سراسر جهان با ایجاد طرح‌های بیمه سلامت عمومی در قرن بیستم، تا حد زیادی رویکردی را تأیید می‌کند که بر منافع شخصی به عنوان انگیزه اصلی پزشکی سازمان یافته تأکید می‌کند. همانطور که ساکس به درستی مشاهده می‌کند، نقد جامعه شناختی حرفه پزشکی با پارادایم اقتصادی غالب در مورد مطلوبیت رقابت بازار آزاد منطبق است، بنابراین سازمان‌های حرفه‌ای را به‌عنوان گروه‌های ذینفعی در نظر می‌گیرند که به‌هزینه منافع عمومی بر بازار تسلط دارند. احتمالاً، تجاری سازی فزاینده مراقبت‌های پزشکی در دوره پس از جنگ جهانی دوم، تشخیص این جهت‌گیری نهادینه، نوع دوستانه و جمعی را دشوارتر کرد. این امر منجر به ارزیابی مجدد ماهیت حرفه پزشکی شده است.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران اذعان کرد: در ظاهر دلیل کمی وجود دارد که باور کنیم انجمن‌های علمی گروه پزشکی خود را به دردسر بیندازند و منابع ارزشمندی را برای درگیر شدن با مسائل بهداشت عمومی سرمایه گذاری کنند، اما در مواردی که ارزش دارد به عنوان مدافع عمومی معرفی شوند، در مورد آنها سخن می‌گویند، این کار را به صورت حساب شده و برای منافع شخصی خود انجام می‌دهند. از سوی دیگر، انجمن‌های علمی گروه پزشکی متشکل از اعضای فردی هستند که حداقل تا حدودی خود را از نظر اخلاقی و حرفه‌ای ملزم به مصالح عمومی می‌دانند و انتظار دارند که سازمان نمایندگی خود به این تعهد عمل کند. در حالی که بحث پر جنب و جوشی در مورد ماهیت اتحادیه‌های کارگری به عنوان نهادهای دموکراتیک وجود دارد که امکان نمایش همه خواسته‌ها و برنامه‌های اعضای خود را فراهم می‌کند، محققان توافق دارند که مشروعیت خود اتحادیه حداقل تا حدی به توانایی آن برای نشان دادن اعتبار دموکراتیک بستگی دارد. به همین ترتیب، اتحادیه‌های کارگری مؤثر به مشارکت فعال اعضای خود و توانایی آنها برای بسیج و اجرای کنش جمعی بستگی دارد.
وی اظهار داشت: دلیلی برای این فرض وجود دارد که انجمن‌های علمی پزشکی ممکن است مشارکت اجتماعی را به عنوان یک حوزه عمل استراتژیک برای تحقق خواسته‌های اعضای خود در نظر بگیرند. با این حال، احتمالاً وضعیتی که در آن مشارکت آنها شکل می‌گیرد، نه تنها از خواسته‌های نوع دوستانه اعضا، بلکه از هدف این سازمان‌ها برای به حداکثر رساندن منافع حرفه پزشکی ناشی می‌شود، به ویژه زمانی که پزشکان ابزاری برای مداخله ندارند.
نوری گوشکی ادامه داد: در سطح فردی، پزشکان به اهمیت کنشگری عمومی اعتقاد دارند و انتظار دارند سازمان‌های نماینده پزشکان در این زمینه اقدام کنند. با این حال، در سطح سازمانی، انجمن‌های پزشکی گاهی اوقات تمایل دارند مسائل اجتماعی را به عنوان چالش‌های پزشکی بسازند، در حالی که عوامل تعیین کننده ساختاری در جوامع صنعتی را نادیده می‌گیرند. این اقدامات را می‌توان به عنوان تلاشی برای شکل دهی ارزش‌ها و شیوه‌های اجتماعی به گونه‌ای تفسیر کرد که منافع حرفه‌ای را تطبیق دهد و سلطه پزشکی را در جامعه گسترده‌تر تحکیم کند، و نه لزوماً برای بهبود سلامت عمومی.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران بیان کرد: پزشکان در واقع فعالیت‌های خود را به عنوان تلاشی برای ایجاد تغییرات عمیق اجتماعی تجربه می‌کنند. با این وجود، در عمل، با وابستگی به پزشکی سازمان یافته برای ترویج تغییرات اجتماعی، آنها در واقع تکرار ارزش‌های نئولیبرالی را تقویت می‌کنند. اینها با منافع بخشی حرفه پزشکی منطبق است، تلاش برای تقویت سلطه اجتماعی و ارتقای وابستگی جامعه به خدمات پزشکی، یا به قول ویلیس – گسترش حاکمیت آن بر جامعه گسترده‌تر. این نقطه شروع در نهایت تلاش‌های پزشکان برای بهبود سلامت عمومی را با مشکل مواجه می‌کند و ایجاد یک تغییر اجتماعی معنادار را دشوارتر می‌کند.
وی تصریح کرد: تغییرات نهادی، یعنی عقب نشینی مداخله دولت از یک سو و ورود سازمان‌های پزشکی به حوزه عمومی از سوی دیگر، اغلب ممکن است فرآیندهای پزشکی سازی را که توسط ایدئولوژی بازار هدایت می‌شوند، ترویج دهند. در نتیجه حوزه ارتقای سلامت و پزشکی پیشگیری از مفهوم پزشکی خانواده و جامعه‌نگر فاصله گرفته و به مدل زیست پزشکی نزدیک می‌شود.
عملکردهای امروزی انجمن‌های پزشکی
نوری گوشکی گفت: دنیای پزشکی و علمی کنونی بدون فعالیت مجامع علمی ملی و بین‌المللی، به این شکل نبود که امروز است. به عنوان یک گروه و به عنوان یک فرد، پزشکان مانند اکثر متخصصان با پشتکار از استقلال و امتیازات خود محافظت می‌کنند. آنها در بررسی پیامدهای پدیده تغییرات در هزینه مراقبت کند بوده‌اند.
وی با بیان اینکه هنگامی که پزشکان و گروه‌های حرفه‌ای توجه خود را بر روی تغییرات متمرکز کرده‌اند، نگرانی حول کیفیت مراقبت‌های پزشکی می‌چرخد، افزود: یکی از انجمن‌های حرفه‌ای که به شدت استفاده نادرست از شیوه‌های پزشکی، از جمله تغییرات در استفاده از آن را مورد بررسی قرار داده است، کالج پزشکان آمریکا از طریق پروژه ارزیابی اثربخشی بالینی خود بوده است. مدیر آن پروژه – که عمدتاً با کمک مالی بنیاد جان ای. هارتفورد تأمین شد – جی. سانفورد شوارتز، یک متخصص داخلی دارای گواهی هیئت مدیره بود که همچنین استادیار پزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا است. شوارتز که در پن آموزش دیده و به عنوان محقق بالینی رابرت وود جانسون خدمت کرده است، معتقد است که پزشکی مسئولیت بیشتری برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی عمل پزشکی دارد.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران مطرح کرد: ارزیابی پروژه اثربخشی بالینی کالج‌ها در حال انجام است، اما اطلاعات اولیه نشان می‌دهد که توصیه‌های آن منابع مهم اطلاعاتی برای سیاست‌گذاران سلامت و پرداخت‌کنندگان شخص ثالث در تصمیم گیری‌شان است. در حالی که شوارتز معتقد است که حرفه پزشکی باید به طور متمرکز در هر ارزیابی از کارایی بالینی درگیر باشد، او همچنین از ایجاد یک نهاد شبه دولتی که مسئولیت ارزیابی فناوری‌های پزشکی را بر عهده می‌گیرد، حمایت می‌کند. شوارتز معتقد است، اگر می‌خواهد از نظر پزشکان معتبر باشد، این نهاد نباید مستقیماً با یک سازمان تأمین مالی یا نظارتی سلامت مرتبط باشد.
نوری گوشکی ادامه داد: کارکرد اصلی اتصال همکاران برای تبادل دانش و ایجاد بستری برای بحث به طور قابل توجهی گسترش یافته است. علاوه بر اطلاع رسانی به اعضای خود از طریق تمامی ابزارهای ارتباطی – خبرنامه‌ها، وب سایت‌ها، ایمیل‌ها، کنفرانس‌ها، انجمن‌های پزشکی، با دفاع از حقوق و منافع متخصصان پزشکی، کمک به پزشکان در حفاظت از منافع بیماران خود یا کمک به حل و فصل مشکلات، اختلافات مسئولیت‌های حرفه‌ای پزشکی را بر عهده گرفتند.
وی توضیح داد: در یک سطح کلان‌تر، اگر یک پزشک به یک جامعه پزشکی تعلق داشته باشد، در شبکه حرفه‌ای گسترده‌تری قرار می‌گیرد که مأموریت آن اطلاع رسانی به اعضا در مورد جدیدترین و بهترین شیوه‌ها است. در این راستا، انجمن تمام امکانات و همچنین بستری را دارد که پزشکان و سایر متخصصان پزشکی را در مورد حال و آینده حرفه خود راهنمایی و هدایت کند. علاوه بر این، می‌تواند ابزارهایی را برای آماده شدن برای تغییرات آتی نیز فراهم کند.
عضو هیأت مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران خاطر نشان کرد: تقریباً تمام انجمن‌های موفق در ابتدا شروع سختی داشته‌اند، اما مهم‌ترین چیزی که به آنها کمک کرد تا با هر چالشی روبرو شوند و آن یک هدف قوی برای رفع نیازهای برآورده نشده در جامعه‌ای از افراد همفکر بود مواردی اعم از تحت فشار قرار دادن کارفرمایان برای ایجاد شرایط کاری بهتر، ایجاد منابع آموزشی شغلی و ارائه یک شبکه پشتیبانی برای متخصصان؛ اگر احساس روشنی نسبت به یک نیاز برآورده نشده در یک جامعه و میل شدید برای رفع آن وجود داشته باشد، شانس موفقیت بالاتر خواهد رفت.
اهداف انجمن‌های علمی گروه پزشکی
نوری گوشکی با بیان ارتقا و توسعه حرفه‌ای پزشکان برای همگام شدن با پیشرفت‌های علوم پزشکی مواردی را در پایان خاطر نشان کرد: اعم از ارتقای کیفیت مراقبت‌های بهداشتی درمانی کشور، آموزش به دانش آموختگان، مشارکت در آموزش‌های فراگیران و مشارکت در آموزش جامعه و افزایش سطح سواد سلامت، حفظ و ارتقای استانداردهای اخلاقی حرفه پزشکی، تشویق و اجرای فعالیت‌های تحقیقاتی پزشکی، ایجاد اتحاد، دوستی و همکاری در بین متخصصان علوم پزشکی، پرورش نسل جدیدتر حرفه پزشکی، همکاری با سازمان‌ها، نهادها و وزارتخانه‌ها، ارتباط و همکاری با جوامع حرفه‌ای پزشکی، منطقه‌ای و بین‌المللی، تولید سایت اینترنتی انجمن، خبرنامه انجمن و ارائه خدمات به اعضا، توسعه فعالیت‌های اجتماعی، بهداشت عمومی، فعالیت‌های امدادی در حوادث و بلایای طبیعی، فعالیت‌های حمایتی و مشاوره‌ای و در نهایت، ارتقای استانداردهای آموزشی و اخلاقی پزشکان، ایستگاه سلامت کل کشور را بهبود می‌بخشد. پزشکان فعالانه در اقدامات بین‌المللی شرکت می‌کنند و دائماً در تلاش برای تقویت همکاری‌های بین‌المللی با متخصصان جوامع هستند.
منبع:خبرگزاری سلامت
