دانشگاه‌ها، کانون‌های توسعه دانش‌بنیان در استان‌ها
ارتباط فردا: با گذر زمان و جهانی‌شدن اقتصاد، نقش دانشگاه‌ها از مراکز صرفاً آموزشی به موتورهای محرک توسعه منطقه‌ای تبدیل شده است. در بسیاری از کشورها، دانشگاه‌ها به واسطه تولید دانش و فناوری، نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی مناطق خود ایفا می‌کنند. آن‌ها از طریق تعاملات گسترده با سایر نهادهای اجتماعی و اقتصادی، به بسترسازی برای نوآوری، اشتغال‌زایی و بهبود کیفیت زندگی در محیط اطراف خود کمک می‌کنند؛ اما این نقش در همه جا یکسان نیست؛ برخی دانشگاه‌ها با موفقیت در این مسیر گام برداشته‌اند، در حالی که در برخی مناطق، مانند ایران، نقش دانشگاه‌ها همچنان محدود و کمتر تأثیرگذار است.
در ایران، پژوهش‌ها نشان داده اند که دانشگاه‌های استانی عموماً نتوانسته‌اند به طور کامل به زیست‌بوم‌های منطقه‌ای خود کمک کنند. این عدم تعامل و هماهنگی باعث شده است تا ظرفیت‌های علمی و فناوری این دانشگاه‌ها کمتر به توسعه استان‌های خود اختصاص یابد. دلایل متعددی برای این موضوع مطرح است که نیازمند بررسی دقیق و ارائه راهکارهای عملی است. به همین دلیل، پژوهش‌هایی در این زمینه برای تحلیل وضع موجود و یافتن راه‌های بهبود آغاز شده است.
در این راستا، یعقوب انتظاری، دانشیار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تهران، با همکاری دانشگاه صنعتی ارومیه، مطالعه‌ای را در خصوص نقش دانشگاه‌ها در تقویت توسعه دانش‌بنیان استان‌ها انجام داده است. این تحقیق، با تمرکز بر استان آذربایجان غربی، به بررسی نحوه تعامل دانشگاه‌ها با سایر بخش‌های جامعه و نقش آن‌ها در ایجاد اکوسیستم دانش‌بنیان پرداخته است.
محققان برای دستیابی به نتایج این پژوهش از روشی موسوم به «تحلیل تعاملات ذی‌نفعان» استفاده کردند. در این روش، تلاش شد تعاملات بین دانشگاه‌ها و سایر نهادهای مؤثر در توسعه دانش‌بنیان مورد بررسی قرار گیرد. داده‌های مربوط به این تحلیل نیز از استان آذربایجان غربی جمع‌آوری و تحلیل شد تا تصویری دقیق از وضعیت موجود و چالش‌های پیش‌رو ارائه شود.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که دانشگاه‌های آذربایجان غربی نقش مؤثری در زیست‌بوم دانش‌بنیان این استان ایفا نمی‌کنند. این ضعف به‌ویژه در عدم تعامل قوی با سایر نهادهای منطقه‌ای و عدم شکل‌گیری اکوسیستم‌های مرتبط با نوآوری و کارآفرینی دانش‌بنیان به چشم می‌خورد. به‌عبارت ساده‌تر، دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند حلقه‌های مهمی از این زنجیره توسعه را به هم متصل کنند.
پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که برای ارتقای نقش دانشگاه‌ها در توسعه منطقه‌ای، لازم است که اکوسیستم دانش‌بنیان استان ها به‌طور کلی تقویت شود. این تقویت شامل ایجاد تعاملات سازنده میان تمامی ذی‌نفعان، از جمله دانشگاه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، صنایع و نهادهای حکمرانی است.
این یافته‌ها نه‌تنها محدود به استان آذربایجان غربی نیست، بلکه الگویی برای سایر استان‌های ایران نیز محسوب می‌شود. در حقیقت، توسعه یک اکوسیستم دانش‌بنیان اثربخش، نیازمند شکل‌گیری تعاملات قوی میان بخش‌های مختلف جامعه است. ایجاد شبکه‌های نوآوری، حمایت از کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و ترویج فرهنگ کارآفرینی از جمله اقداماتی است که می‌تواند این فرآیند را تسریع کند.
نتایج این پژوهش می‌توانند راهنمایی ارزشمند برای سیاست‌گذاران و مدیران استانی باشند تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاهی، گام‌های مؤثری در راستای توسعه پایدار بردارند. در این مسیر، همکاری میان دانشگاه‌ها و سایر نهادهای اجتماعی و اقتصادی نه‌تنها ضروری، بلکه حیاتی است.
این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه «پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی» منتشر شده است، بر ضرورت تقویت نقش دانشگاه‌ها در توسعه استانی تأکید دارد. فصلنامه مذکور وابسته به مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی بوده و مقالات علمی پژوهشی با محوریت توسعه آموزش عالی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای را منتشر می‌کند.
انتهای پیام
منبع:ایسنا
